Stres u nastolatków

Stres u nastolatków

Okres dojrzewania to czas intensywnych zmian zarówno fizycznych, jak i emocjonalnych. Jednym z kluczowych aspektów, który wpływa na samopoczucie nastolatków, są hormony stresu, takie jak kortyzol i adrenalina. Wysoki poziom stresu może prowadzić do problemów ze snem, trudności w koncentracji, a nawet stanów lękowych czy depresji. Jak więc skutecznie radzić sobie z napięciem i wspierać młodzież w tym wymagającym okresie?

Rodzaje hormonów stresu

Najważniejsze hormony związane ze stresem to:

• Kortyzol – nazywany hormonem stresu, pomaga organizmowi radzić sobie w sytuacjach zagrożenia, ale jego nadmiar może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych. Wzór strukturalny kortyzolu:

• Adrenalina – odpowiada za reakcję „walcz lub uciekaj”, zwiększa tętno i pobudza organizm do działania. Wzór strukturalny adrenaliny:

• Noradrenalina – podobnie jak adrenalina, mobilizuje organizm, ale także wpływa na funkcje poznawcze i koncentrację. Wzór strukturalny noradrenaliny:

Hormony poprawiające nastrój

Istnieją również hormony, które pomagają w regulacji nastroju i zmniejszają stres:

• Serotonina – nazywana hormonem szczęścia, poprawia samopoczucie i działa antydepresyjnie. Wzór strukturalny serotoniny:

• Dopamina – związana z uczuciem przyjemności i motywacją. Wzór strukturalny dopaminy:

• Endorfiny – naturalne substancje przeciwbólowe, które wywołują uczucie euforii i odprężenia.

• Oksytocyna – hormon miłości i przywiązania, obniża poziom stresu i wspomaga relacje społeczne. Wzór strukturalny oksytocyny:

Różne typy osobowości u nastolatków i ich reakcje na stres

Każdy nastolatek inaczej reaguje na stres w zależności od swojej osobowości. Można wyróżnić kilka podstawowych typów:

• Osobowość lękowa – osoby te mają skłonność do zamartwiania się, częściej odczuwają napięcie i reagują na stres wycofaniem się lub unikaniem trudnych sytuacji.

• Osobowość ekstrawertyczna – zwykle radzą sobie ze stresem poprzez aktywność społeczną, rozmowy z innymi i szukanie wsparcia w grupie.

• Osobowość introwertyczna – częściej potrzebują samotności i czasu na przetworzenie stresujących sytuacji, stosują strategie introspektywne.

• Osobowość impulsywna – mogą reagować gwałtownie na stres, czasami poprzez zachowania ryzykowne, agresję lub unikanie problemów.

• Osobowość odporna na stres – osoby, które wykazują dużą odporność psychiczną, potrafią kontrolować emocje i adaptować się do trudnych sytuacji.

Przyczyny stresu u nastolatków

Do głównych źródeł stresu u młodzieży należą:

• Presja szkolna – egzaminy, nadmiar obowiązków, oceny,

• Relacje społeczne – konflikty z rówieśnikami, akceptacja w grupie,

• Zmiany hormonalne – wahania nastroju, zwiększona wrażliwość,

• Oczekiwania rodziców – chęć sprostania wymaganiom dorosłych,

• Media społecznościowe – porównywanie się z innymi, cyberprzemoc.

Jak rozładować napięcie?

1. Aktywność fizyczna

Ruch to jeden z najlepszych sposobów na redukcję poziomu kortyzolu. Regularne ćwiczenia, takie jak bieganie, pływanie czy taniec, pomagają uwolnić endorfiny – hormony szczęścia, które poprawiają nastrój i zmniejszają stres.

2. Techniki relaksacyjne

• Ćwiczenia oddechowe – głębokie, spokojne oddychanie uspokaja układ nerwowy.

• Medytacja i mindfulness – koncentracja na chwili obecnej pomaga wyciszyć umysł.

• Joga – łączy ruch, oddech i medytację, co sprzyja odprężeniu.

3. Odpowiednia ilość snu

Niedobór snu powoduje wzrost poziomu kortyzolu, co potęguje stres. Nastolatkowie powinni spać co najmniej 8 godzin na dobę, by organizm miał czas na regenerację.

4. Zdrowa dieta

Zbilansowana dieta, bogata w magnez (orzechy, banany, kakao), witaminy z grupy B (pełnoziarniste produkty, jajka) oraz kwasy omega-3 (ryby, orzechy) wspiera funkcjonowanie układu nerwowego i pomaga radzić sobie ze stresem.

5. Ograniczenie ekranów i mediów społecznościowych

Nadmiar bodźców cyfrowych może potęgować napięcie. Warto zachęcać nastolatków do przerw od ekranów i spędzania czasu offline, np. poprzez rozwijanie hobby czy czytanie książek.

6. Rozmowa i wsparcie emocjonalne

Niezwykle ważna jest otwarta komunikacja. Wspieranie nastolatka, słuchanie jego problemów bez oceniania oraz okazywanie zrozumienia pomaga obniżyć poziom stresu i zwiększa poczucie bezpieczeństwa.

Podsumowanie

Hormony stresu mogą znacząco wpływać na samopoczucie nastolatków, jednak odpowiednie strategie radzenia sobie z napięciem mogą skutecznie zmniejszyć ich negatywne skutki. Aktywność fizyczna, zdrowy sen, relaks, dieta oraz wsparcie emocjonalne to kluczowe elementy pomagające młodzieży w radzeniu sobie ze stresem.

Opracował: Piotr Serafin, nauczyciel-wychowawca